Samurai: Japanse handleiding

Handleidingen uit Japan zijn genoeg in de lage landen te vinden, maar een goede handleiding voor de omgang met de Japanner zelf is een stuk minder bekend. Vandaar maar eens een poging om ze te begrijpen :D

Uniek
Iedereen die hier eens was zal volmondig beamen dat Japan een uniek land is. De dagelijkse communicatie als toerist is vaak al een hele beleving op zich en zakelijk heb je ook weinig aan je Westerse bagage om er succesvol zaken te kunnen doen. Alles lijkt anders. Veel van de uniekheid heeft te maken met het gebrek aan buitenlandse invloeden in ruim twee eeuwen tijd. Plus een toefje typisch eilandersgedrag denk ik. Tijdens die lange isolatie waren er alleen enkele contacten met China en uiteraard de grote uitzondering voor onze Verenigde Oost-Indische Compagnie. De lange Hollandse VOC handelsrelatie vanaf de 16de eeuw waardoor zelfs een heus Hollandkunde (Rangaku) ontstond. Dit is ook zeker een toekomstige post waard! Deze hermetische afsluiting van de buitenwereld tijdens de samurai tijd heeft een gigantisch bepalende stempel op de cultuur gedrukt.

Samurai
Het lastig om iets anders dan `Samurai` te roepen, als ik Japan in een enkel woord zou moeten beschrijven. Niet dat iedereen hier nog met zwaard over straat gaat hoor, maar wel omdat veel typisch Japans gedrag toen geforceerd in de genen lijkt te zijn ingeprent. Het misschien wat romantische beeld van die stoere samurai strijders werd toen zeker niet door de zwaar onderdrukte bevolking gedeeld. Hoewel de samurai klasse slechts uit 10% van de bevolking bestond, had men de arme boeren en burgers in een ijzeren greep. Voor zo`n beetje alles had men strikte regels gemaakt en het verkeerd uitvoeren daarvan kon je als je pech had met de dood bekopen. Gedogen is geen Japans woord zal ik maar zeggen. De gemiddelde Hollander met een ruimer begrip van opvolging van regels zou met die gewoonte hier dus niet oud worden. Angst om fouten te maken was logischerwijs groot, wat nog steeds veel risico vermijdend gedrag oplevert. Indirecte communicatie (zie eerdere post: Ja en Nee) en continue denken om niemand onbedoeld tegen de schenen te schoppen vind zijn oorsprong hier en maakt het leven voor de bevolking vaak complex. Een gedwongen keurslijf kan je zeggen. Iedere handeling was bijna gedwongen hetzelfde van het sub siberische noorden tot het tropische zuiden. En waar iedereen alles hetzelfde doen heb je automatisch weinig woorden nodig en begrijpt de ene precies hoe de ander zich voelt in een situatie. Dat automatische inlevingsvermogen (air reading) is alleen wel een groot probleem bij internationale contacten. Japanners verwachten soms dat ook een buitenlander die communicatie zonder woorden begrijpt, maar dat blijkt over het algemeen erg lastig cultureel overdraagbaar. De non-verbale signalen en herkenning van situaties is zelfs voor een goedwillende nooit makkelijk te begrijpen. Doe er nog wat invloeden van een groeps cultuur bij en je moet alle oogkleppen af doen om het hoe en waarom te begrijpen. Dat maakt een andere cultuur natuurlijk juist ook weer leuk. Uiteindelijk verschillen we allemaal niet zo met goede bedoelingen denk ik altijd, maar om elkaars `taal` te spreken blijft een uitdaging. Langzamerhand begint internationale invloed nu echter wel voor verandering te zorgen, maar dat zal het leven niet meteen drastisch veranderen natuurlijk. De homogeniteit van de samenleving blijft groot al begint de middenklasse maatschappij wel duidelijk wat scheuren te vertonen. Voor een deel zal het Japan wel `makkelijker` maken, maar door die globalisatie verliest de wereld wel weer een uniek stukje cultuur. Maar zover is het nog lang niet :D

Kaizen
De reputatie van kwaliteits producten uit Japan heeft ook veel met het continue streven naar perfectie te maken. Alleen gaat er achter die platte 15 miljoen pixel Canon camera of fluisterstille Lexus met hybride motor wel enige stress en sociale problemen schuil. Waar perfectie vroeger bijvoorbeeld uit oneindig oefenen met de vechttechniek of artistieke uitingen bestond is deze karaktertrek vandaag de dag nog steeds springlevend. Kaizen wat staat voor continue verbetering schenkt de wereld veel innovatie en is het geheime Japanse wapen van het economische succes. Het `goed is niet goed genoeg` gevoel zorgt dat kinderen met 8-en op hun rapport krijgen geen aai over de bol, maar de wind van voren. Dan kan natuurlijk veel beter!! Die druk op de jonge student maakt het leven wat minder onbezorgd dan het in m`n ogen zou moeten zijn. Over die lange race naar de best scholen valt veel te vertellen (maar niet nu) waar een Hollander verbaasd zal zijn.

Een Boye Lafayette De Mente gaat veel dieper en beter in op die unieke Japanse geest in z`n bijzonder aanbevolen boek: Japan's Cultural Code Words: 233 Key Terms That Explain the Attitudes and Behavior of the Japanese - als je echt alles wilt weten. Voor mij was het een behoorlijk groot puzzelstuk wat eenmaal tussen de andere stukjes allerlei ervaringen ineens logisch maakte. Ik ben uiteraard ook lang geen expert dus kijk op internet voor veel meer, bijvoorbeeld hier. Tegenwoordig kan worldlingo de Japanse taal al naar steenkolen Nederlands vertalen, maar de echte culturele vertaling zal toch vooral met vallen en opstaan moeten komen. Als wij `moeilijk` horen is dat een motivatie om juist extra energie erin te steken om toch het reslutaat te bereiken, maar hetzelfde woord in Japan is een eufemisme voor absoluut onmogelijk. Dus is die Hollandse energie voor hun onbegrijpelijk terwijl je met vraagtekens achterblijft. Een woord vertalen kan dus gevaarlijk zijn :D