Dood door overwerk

Druk, druk, druk hebben Japanners het ook vaak. Te druk zelfs want als er zelfs een officieel woord als Karoshi bestaat wat vrij vertaald dood door overwerk betekent is er iets grondigs mis. Het is voor een nuchtere kaaskop bijna niet voor te stellen dat vaak jonge mannen zich zo gek laten maken door extreme loyaliteit en een opgedrongen verwachtingspatroon dat de veel te lange werkdagen letterlijk je kop kost. Een combinatie van stress en uiteraard een onevenwichtige arbeid/rust verhouding. De werknemer heeft het probleem dat weigering wel eens zijn promotie kansen tot nul terugbrengt of misschien wel erger ontslagen wordt. En met vaak de hele familie leunende op de, met een lelijk woord, salariman en nog steeds een beperkte jobhop cultuur verklaard zelfs een deeltje van de relatief vele karoshi gevallen. Dat vele werken staat een gezond familie leven uiteraard ook in de weg, wat ook zo zijn eigen leven is gaan leiden. Het schaapachtige gedrag om niet voor je collega en zeker superieuren naar huis te gaan levert overigens niet een bijzonder goede productiviteit op. Ook niet zo gek natuurlijk, omdat een kantoorwerker slechts enkele uren echt creatief kan zijn. Misschien is daarmee ook een spelletje als Solitaire bij de Windows pakketen verklaard :D. Ik praat er een beetje luchtig over maar dit is een levensgroot probleem waarbij de opkomst van het goedkope China niet echt een voordeel is om eens lekker een atv-tje op te nemen zag ik maar zeggen. De `helden` die wel hun onmogelijke leven opzeggen worden soms door oude medewerkers vervangen. Onbetaald overwerk in veel gevallen, met het tranentrekkende woordje loyaliteit wat zo`n baas daarmee impliceert. Ik moet wel zeggen dat tijdens de recessie er hier veel minder ontslagen zijn gevallen dan bij ieder Westers bedrijf in dezelfde situatie, wat natuurlijk ook een andere kant van het loyaliteits verhaal is. Met een collectief minder salaris of (uitgestelde) bonus heeft men in moeilijke tijden veel personeel wel weten te behouden ook als er geen werk was en die opgebouwde schuldgevoelens komen dan later handig uit. Karoshi is dan wel een Japans woord, maar ook in Zuid Korea en China eist het verschijnsel helaas levens. Japanners zelf zien het verschijnsel waarschijnlijk iets anders, maar voor mij is het een trieste vorm van uitbuiting door sommige werkgevers. Rechtzaken erover beginnen inmiddels wel steeds meer druk op het verschijnsel te leggen. Bedenk dat een gang naar de rechtbank hier een stuk minder gebruikelijk is, dan in de Westerse wereld en vooral Amerika natuurlijk. De regering ziet ook het probleem, maar via die weg zal een bedrijf niet snel hard aangepakt worden. Denk niet dat ieder Japanner hier onder gebukt gaat, maar karoshi is wel de andere kant van die zogenaamde medaille in een welvarend land. Het land van de harmonie (wa) heeft dit qua werk en familie nog niet bereikt.

Balletje balletje

Pachinko is een verslavend fenomeen in Japan. Een legale gokindustrie waar gigantisch veel geld in om gaat. Officieel (voor de belasting) een slordige 100 miljard dollar per jaar, maar zoals het lijkt te horen met gokken zijn er genoeg duistere kanten aan het verhaal. Men schat de echte omzet op zeker het dubbele. Ruim 200 miljard dollar dus. Heel veel geld. Meer dan bijvoorbeeld de belangrijke auto industrie. En ook meer dan de casino's van Las Vegas en de rest van Amerika. Perfecte inkomstenbron dus voor de Japanse maffia. Deze Yakuza heeft haar poot stevig tussen de deur, maar ook is van oudsher de Koreanse minderheid in Japan erbij betrokken. Er zijn zelfs verbanden gelegd met een inkomstenbron voor de gevreesde Noord Koreanen. Pachinko is afgeleid van de Giongo-taal Pachi-Pachi, wat het botsende geluid van de vele balletjes moet nabootsen. In het straatbeeld zijn de pachinko hallen goed te herkennen. Soms nog wat oubollig uit de tijd van de bubbeljaren, maar vaak moderne grote hallen waar aan af te zien is dat er veel verdiend wordt. Compleet voorzien van een legertje parkeerhulpen die de verkeersdrukte in goede banen te leiden. Ook heeft men eens gekoelde kluisjes verzonnen om daarmee de huisvrouw over de streep te trekken om een tussenstop te maken tussen supermarkt en huis. Het pachinko spel zelf is een soort mix van een staande flipperkast en fruitmachine waar grote hoeveelheden kogeltjes in kunnen. Het is alleen wel wat passiever dan flipperen. Een verbod van de overheid dat er geen geld uitgekeerd mag worden is creatief omzeilt. Officieel kan men een product winnen, maar de echte spelers weten waar ze in de buurt deze nep kado's kunnen in wisselen voor cash. Als je wint tenminste, want volgens een goede Yakuza traditie blijft het meeste uiteraard in hun zakken. Naast de paar winnaars zijn er natuurlijk veel verliezers die daarmee soms diep in de problemen komen. Zeker als men in zee gaat met een 'loanshark' die de ellende verder vergroot. Naast de vele hallen in het land is de branche nu ook steeds meer actief op het internet. Over het waarom van de populariteit kunnen de psychologen lang praten, maar het lijkt wel eens een tijdelijke ontsnapping aan het stressvolle leven. Veel Japanners zien het vooral als een vrije tijsbesteding. Niet zo zeer als gokken, maar dat zegt een gokker nooit volgens mij. Alleen heeft de jongere generatie inmiddels nieuwe manieren gevonden om hun vrije tijd te besteden en daarmee ziet de toekomst er wat minder rooskleurig uit. Tenminste dat gok ik :D

Boodschappen doen

Supermarkt bezoek is een prima manier om meer van een land te begrijpen. Dus neem ik je eens mee naar dit voedselparadijs. Het begint met het mandjes systeem waar je altijd aan deel moet nemen. Ook als je een kar denkt te gaan vullen. In dat geval plaats je twee of drie mandjes op je kar. Het waarom hiervan wordt later bij de kassa duidelijk. Naast een vaak bijzonder breed assortiment in de schappen zijn de versafdelingen interessant. De groente worden soms met een soort besprenkel machine in conditie gehouden. Bij het fruit valt op dat het assortiment soms beperkt is door seizoenen, maar dan appels en peren vaak enorm groot zijn. Nadeel van fruit in Japan is dat het wel wat prijzig is. En ook de 'overdreven' zorgvuldige verpakking valt op. Het meest opvallend zal zonder meer de gigantische visafdeling zijn. De Japanner houdt ook zeker van vlees (zie Rundermassage), maar verse vis is er echt in overvloed. Je kan opeens oog in oog staan met een grote kop van een tuna, van wie er vele verschillende delen tuna sashimi worden aangeboden. Ook verpakkingen met vele kleine inktvisjes of tig andere soorten vis of organen daarvan liggen voor het oppakken. Viseitjes doen het ook goed. Zowel met vlees als vis heb ik sterk het idee dat een Japanner alles eet. Niet alleen een filet, maar gerust ook kraakbeen of ogen. Kraakbeen van een haai heb ik met moeite ook wel eens doorgeslikt. Erg bijzonder en exclusief, maar niet echt dagelijks op het menu. Even een fles soja kopen is ook wat makkelijker gezegd dan gedaan. Het Japanse voedingspatroon wordt ook duidelijk als je de enorme balen rijst ziet liggen, waar er in Nederland grote zakken met bintjes ziet. Ook even aandacht voor de dames die proberen je iets te laten proeven. Waar een Hollander vaak wel interesse heeft in een hapje (gratis tenslotte :D), ligt dit voor Japanners iets anders. Men heeft nogal moeite om het aan te nemen, op te eten en weg te lopen als het niet beviel. Vrijwel zeker zal men zeggen dat het oshii (=heerlijk) is, ook als het tegen viel, en voelt zich dan gedwongen om een pak van dat spul te nemen. Dus om dit toneelstukje te vermijden ontwijkt men dan vaak deze dame maar. Na wat geshopt te hebben komt je uiteindelijk bij de kassa. Hier zet je je mandje gewoon neer bij de kassa. Geen lopende band, waar je alles op moet leggen dus. De cassière haalt één voor één je artikelen langs de scanner en roept (totaal overbodig lijkt me) hard op de prijs om het vervolgens uiterst zorgvuldig in een leeg mandje te leggen. Als het iets van vers vlees of vis is doet ze er nog even een extra zakje om. Helaas is men vrij scheutig met plastic tasjes, maar het voordeel is weer dat deze hergebruikt worden voor het huisafval. Het betaalritueel (zie Geldzaken) volgt en je pakt het mandje op om het bij een inpaktafel in je tas te stoppen en eventueel wat zakjes ijs toe te voegen. Een logistiek detail dus, dat mandjes systeem, om de wachtende klant sneller te helpen. Bij een Albert Heijn stond iedereen ooit eens wat vreemd naar me te kijken, toen ik m'n nieuwe Japanse gewoontes van het mandje neerzetten onbewust daar ook deed. Tja, probeer dat dan maar eens uit te leggen :D

Lekker vers

Vis en lekker vers eten in het algemeen zijn verbonden met Japan. Alleen is het misschien aardig om eens in te gaan op de versheid. Want hoe vers is vers? Dit is vast even moeilijk te verteren voor de dierenliefhebber, maar er zijn wel wat brute voorbeelden te geven. Kies een vrolijk rondzwemmende kreeft uit, die de keuken in verdwijnt en vervolgens op de tafel gepresenteerd wordt op een nogal aparte manier. Levend namelijk, maar wel vakkundig van zijn lekkere 'vlees' ontdaan. Dit ligt mooi gepresenteerd om z'n rug en terwijl je het met je stokjes pakt zie je de voelsprieten nog bewegen. Tja, ultiem vers dus, maar erg maf. Later kwam de stakker ook nog eens in stukken gehakt terug als smaakmaker in de miso soep. Tijdens een BBQ gebeurt iets soortgelijks. Men maakt de vis levend schoon en dan krijgt hij een stokje weinig charmant door z'n mond naar binnen om vervolgens levend geroosterd te worden. Welkom in Japan!. Gek genoeg misschien zijn Japanners ook 'gewoon' net zulke dierenliefhebbers als ieder ander mens. Men ziet echter geen enkel probleem met hun versheids kick. Okay uiteindelijk zal iedere dier gedood moeten worden als je het wil eten, maar dit is dus een apart cultureel hoofdstukje. De voor mij meeste bizarre variant (ja, dat kan) heb ik nog niet live meegemaakt, maar wel via de platte beeldbuis. Dit is namelijk een grote pot die op tafel komt met vele ingrediënten geserveerd met een levende octopus daar boven op!! Ik vermoed dat je dan even moet wachten dat deze geen kracht meer in z'n tentakels heeft zodat je iets uit de pot kan pakken. Ittadakimasu :D

Held op slippers

Schone sokken graag! Je leert snel om die sokken met een klein gaatje erin niet meer te dragen. Je kan er namelijk niet anoniem mee blijven rondstappen in Japan. Bij mensen thuis gaan onherroepelijk de schoenen uit en ook kan het bijvoorbeeld bij een restaurant of onsen van je gevraagd worden. Japanners staan bekend als erg vriendelijk, maar binnen banjeren met je schoenen aan zal die glimlach doen verdwijnen. De wisselplek spreekt voor zich. Het eerste gedeelte van de hal ligt iets lager en daar zal je je schoenen moeten achterlaten. Op het hogere gedeelte staan vaak al slippers op je te wachten. Ieder huis heeft daar voldoende exemplaren van in huis. Alleen zijn verre weg de meeste net te klein voor de Westerling, maar dat moet je op de koop toenemen. Deze post geeft de Japanse opvatting van hygiëne maar weer eens duidelijk aan. Binnen zijn er nog twee etiquetten. Zowel op de wc als op een tatami vloer geldt een slipper verbod. Als je de wc deur opent zie je daar de wc slippers (echt waar!) op je wachten. Een tikkeltje overdreven vind ik, maar het hoort erbij. Ook de rieten matten zijn dus niet geschikt voor de slipper. In een Ryokan kan het voorkomen dat je je schoenen voor slippers ruilt en die drie meter verder parkeert om de tatami op te stappen. Tja een beetje gedoe, maar het is in ieder geval een uniek stukje Japanse cultuur moet je maar denken. Er zijn zelfs mensen die auto slippers hebben, maar de meerderheid stapt daar gelukkig wel gewoon in. Grappig is dat als je het huis uitgaat vaak je schoenen al instap klaar staan. Men draait ze dus al voor je om. Een aardig gebaar, maar voor de meeste Japanner niet nodig. Zij hebben een routine ontwikkelt om snel te draaien, achteloos de schoenen uit te doen en achterstevoren de slippervloer op te stappen. Maar ja, doet het maar eens een paar keer per dag en dat je hele leven lang. Veterloze schoenen zijn hier om begrijpelijke redenen ook populair. Voor mezelf is net voor het wisselmoment even een snelle check wel eens handig of ik niets vergeet. Het is namelijk erg irritant als je net het huis uit bent en je moet 'even' iets pakken. Het grappige is dat je je opeens een beetje ongemakkelijk voelt als je zo met je schoenen aan binnen stapt ergens buiten het land, maar dat went ook best wel weer snel. Einde slipcursus :D